Çağdaş karikatürün ülkemizdeki
kurucularından bir büyük ustayı, Cemal Nadir Güler’i bundan tam 67 yıl önce, 27
Şubat 1947’de yitirmiştik... MİZAHHABER'DE büyük ustayı Cihan Demirci'nin BİZİM GAZETE için yazdığı yazıyla anıyoruz...
"Cemal
Nadir hala bizimle"
CİHAN DEMİRCİ
Bundan 12 yıl önce, 2002 yılında 100. doğum
yılı anısına, “Cemal Nadir 100 Yaşında”
adlı oldukça kapsamlı bir kitap hazırlamıştım büyük usta için. Karikatürcüler
Derneği olarak bir yıl boyunca süren etkinliklerle anmıştık Cemal Nadir ustayı.
Bu etkinliklerden birinde Ferit Öngören şu ilginç saptamayı yapmıştı: “Bunca
çok şeyi, çok az bir zamana sığdıran Cemal Nadir’in yaşamı o kadar kısa sürmüş
ki, en kısa ay olan Şubat’ın bile 28’ini çıkartamayıp 27’sinde göçüp gitmiş ne
yazık ki!..”
Cemal Nadir’in kısacık ama dopdolu geçen
ömrü Şubat’ı bile çıkartamamıştır ama, 27 Şubat 1947’de öldüğünde o güne dek
İstanbul’da pek görülmemiş bir şey olur ve şehirde hayat durur. Cenazesinin
kalkacağı 28 Şubat 1947 günü İstanbul’da esnaf dükkanını açmaz, kepenklerin
üzerine: “Cemal Nadir’in cenazesi
nedeniyle kapalıyız” yazar ve nerdeyse tüm İstanbul halkı Cemal Nadir’in
cenazesine koşar. O güne dek bir “sanatçı”
cenazesinde görülmemiş bir insan seliyle, İstanbul halkının gözyaşları
içersinde 28 şubat 1947’de Zincirlikuyu mezarlığında toprağa verilir. Bu
ülkemizde bir “karikatürcü” için o güne ve hata bugüne dek görülmeyen müthiş
bir sevgi selidir. Peki bu sevgi selinin ardında ne vardır?
Gerçek
bir öncüydü
Cemal Nadir Güler her şeyden önce, “öncü” bir sanatçıdır. Yokluk ve çile
içinde geçen kısacık hayatında pek çok ilklere öncülük etmiştir. Ülkemizdeki “ilk yerli bant-karikatür tiplemesi”
olan “Amcabey” tipi bu özelliğiyle de karikatür sanatımızda
ayrı bir önem taşır. Amcabey’in dışında; Akla Kara, Dalkavuk, Dede ile Torun,
Yeni Zengin, Salomon, İyimserle Kötümser gibi daha pek çok tip yaratmıştır.
Sadece 19 yıllık bir profesyonel çizerlik yaşamı olabilen Cemal Nadir,
kendisinden önce tipik bir salon sanatı halinde seyreden, halka uzak duran
karikatürü, salondan çıkararak halkın ayağına getiren, geniş kitlelere karikatürü
sevdiren ilk büyük ustadır. Pek çok karikatür albümü yayınlanan Cemal Nadir,
karikatür üzerine pek çok konferans da vermiştir. Bu konferanslar ülkemizde
daha önce benzerleri pek görülmüş şeyler değildir. Bu konferansların çoğunun
halkevlerinde gerçekleşmesi nedeniyle söyleşilere halkın katılımı da çok fazla
olmuştur. Karikatür üzerine yaptığı konuşmalarda kalabalıktan izdiham
yaşanmıştır. Cemal Nadir, bu yönüyle de ülkemizde karikatürü halkla
bütünleştiren, halkın yaşamına karikatürü sokan “ilk çizer” olmuştur. Genç çizerlere ilgi gösteren, onların
karikatürlerini yayınlayan, onlara fırsat veren ilk usta da gene o’dur. Cemal
Nadir’in genç çizerlere olan ilgisini ve karikatürü halkla bütünleştirmesi
durumunu yıllar sonra ardından gelecek olan Oğuz Aral ustamız, ondan aldığı ışıkla devam ettirmiştir bu
topraklarda.
Cemal Nadir gazetelerdeki “günlük” karikatürün de öncülüğünü
yapmıştır. Gazetelerimizde düzenli “günlük” karikatür kullanılması onun
çabalarıyla başlamış ve ilk kez onun çabalarıyla “gazete karikatürcülüğü” denilen alan ciddi bir oluşum sürecine
girmiştir. 15 yıl çalıştığı Akşam gazetesini (1928-1943 arası) bıraktıktan
sonra ömrünün son dört yılını Cumhuriyet gazetesinde (1943-1947) çizerlik
yaparak noktalayan Cemal Nadir daha önce de belirttiğim gibi zor şartlar
içersinde yaşamıştı. Bu şartlar öylesine zordu ki, bu büyük usta, Bursa’dan
İstanbul’a ilk gelişinde yaşadığı yoğun maddi sıkıntılar yüzünden ilk çocuğunu
kucağında yitirmişti. 1943’te Cumhuriyet gazetesine geçme nedenini o vakit
arkadaşı Avni İnsel’e bakın nasıl açıklıyor: “Dar yakalı elbiseler giydiğim
halde iki yakamı bir türlü bir araya
getiremiyorum. Şu yokuş Yunus Nadi gibi birkaç babacan patrona daha
sahip olsa Babıali gazetecilerin Darülacezesi olmaktan kurtulur!”
Büyük ustayı ölümünün 67. yılında bir kez
daha sevgiyle anıyor ve diyorum ki: “45’inde
ölmüş olsa da Cemal Nadir Güler, bugün 112 yaşında ve hala bizimle!.”
(BİZİM GAZETE-Cihan Demirci-27 Şubat 2014-8. sayfa)
CEMAL NADİR GÜLER'DEN KARİKATÜR ÖRNEKLERİ...
BAKIN CEMAL NADİR USTANIN HARP SENELERİNDE ÇİZDİĞİ BİR KARİKATÜR BUGÜN ÜLKEDE PROTESTO YÜRÜYÜŞLERİNE KATILAN HALK İÇİN HALA GEÇERLİ... ESKİMEYEN BİR KARİKATÜR DAHA...
(Karikatürler: Cihan Demirci ve Mizahhaber Arşivinden alınmıştır...)